BφaΑrΕÍё VφoΙoΘrΑzΒaΑnΒgΉeΟrХ: եdΖeѓ ΫjΨoΙoΙdΔсδeѓ ώbΝeΠgΧrΒaΒaΓfЮpΓlηaΒaΕÍιс ZΖeΥeΡbΘuΑrΒgџ

De joodse begraafplaats in Zeeburg was in gebruik van 1714 tot 1914, en telde uiteindelijk zo'n honderdduizend graven. Na de tweede wereldoorlog is het terrein lang verwaarloosd, waardoor zich een uniek bijzonder natuurgebied kon ontwikkelen. In 1956 is ongeveer dertig procent van de begraafplaats geruimd ten bate van de aanleg van de Zuiderzeeweg. De grafresten zijn herbegraven op de joodse begraafplaats in Diemen.

Het gebied is eigendom van de Nederlands-Israëlitische Hoofdsynagoge en wordt nu met hulp van de gemeente Amsterdam beheerd door de stichting Eerherstel Zeeburg. Ik ben een aantal jaren als vrijwilliger voor deze stichting actief geweest, en deed, naast andere bezigheden, onderzoek naar de geschiedenis en inrichting van de begraafplaats. Producten daarvan vindt u hieronder.


Beschrijvingen van gerestaureerde zerken op het ‘Nieuwe Veld’

Een van de eerste ingrepen van ‘Eerherstel’ was het vrijmaken, recht zetten en restaureren van een groep zerken aan het zuideinde van de begraafplaats. Een lijst met namen geeft toegang tot mijn beschrijvingen van elk van die zerken: een foto, de tekst met een vertaling van het Hebreeuwse deel daarvan, en wat genealogische gegevens van de overledene (versie 3 van augustus 2020 met correcties van 7 en 11 oktober 2020, waarvoor veel dank aan Channa Kistemaker).

Ruimtelijke ontwikkeling van de begraafplaats

De begraafplaats was groter dan dit stukje met gerestaureerde stenen. Mij leek het handig een beeld te hebben van het geheel en van de ontwikkeling daarvan. Met behulp van oude kaarten, begraafgegevens en vooral ook het boek van Bart Wallet over Zeeburg, tekende ik een reeks kaartjes die een en ander in beeld brachten.

Een plattegrond, begraafverloven en een kinderregister

Voor Misjpoge, het blad van de Nederlandse Kring voor Joodse Genealogie, schreef ik eerder drie artikelen: (1) over de plattegrond van het meest zuidelijke (en nu grootste) deel van de begraafplaats; (2) over de ‘verloven tot begraven’ van de joodse gemeente en het digitale register daarop; en (3) over het ‘Journaal van de begrafenissen op Zeeburg’ dat een register van tussen 1884 en 1934 begraven kinderen bleek te zijn. (Voor een vierde artikel in dit blad, zie “Begraafboeken Zeeburg 1714-…“.)

download e-boek / pdf (A4) / pdf (A5);
lees online.

Basisgegevens reconstructie plattegrond ‘Nieuwe Veld’

De plattegrond van het meest zuidelijke deel van de begraafplaats maakte ik vooral op basis van gegevens uit de ‘Verloven tot Begraven’. Die gegevens, plus de vakkenschema’s waartoe ze leidden, vindt u hier.
Download tabellen van kinderen en volwassenen;
bekijk die tabellen online;
bekijk/download schema’s waarin de graven uit die tabellen zijn ingetekend.

Naar Diemen verplaatste graven 1912-1914

In 1956 werd een deel van de Zeeburgse graven naar Diemen overgebracht. Van de meeste verplaatste graven weten we niet om wier graf het precies ging, maar van zo’n 300 volwassenen begraven in de jaren 1912-1914 weten we dat wel: hun graven kregen een zerk en verhuisden mét die zerk. Hier vindt u een overzicht van de betrokkenen:
Zeeburgse zerken in Diemen.

Kinderjournaal 1884-1935

De gegevens van op Zeeburg begraven kinderen uit het ‘Journaal van de begrafenissen op Zeeburg’, bracht ik voor geïnteresseerden samen in twee lijsten:
de levendgeboren kinderen, die een voornaam kregen, en
de levenloos geboren kinderen, zonder voornaam.

Bij een deel van de levendgeboren kinderen is ook de joodse naam vermeld. Op basis daarvan maakte ik een overzicht van het verband tussen joodse en ‘burgerlijke’ voornamen.

Korte stukjes over van alles en nog wat

Zo nu en dan vond ik dingen – ‘vond’ zowel in de zin van ‘ontdekken’ als in de zin van ‘ergens een mening over hebben’. Niet alle vondsten en meningen verdienen een heus artikel. Over wat dat niet deed, schreef ik stukjes voor mijn medevrijwilligers en voor het bestuur. Bij deze een paar daarvan: over ‘geïmmatriculeerden’ en gewone mensen; over Zeeburg in de oorlog; over het middenpad van het meest zuidelijke veld van de begraafplaats; over zerken aan hoofd- of voeteneind; over nefalim met een eigen graf; over het zwarten van grafsteenteksten en over de vraag wat ‘Eerherstel’ voor een oude joodse begraafplaats nu precies betekent.

Download pdf(A4);
lees online.

Begraafboeken Zeeburg 1714-…

In mijn tijd bij ‘Eerherstel’ begon ik met de digitalisering van de achttiende-eeuwse begraafboeken van Zeeburg. Deel 1 heb ik inmiddels ‘af’. De uitgetypte, en enigszins bewerkte tekst van dat eerste boek vindt u hier:
Register van de lijken begraven te Zeeburg, Boek No 1 van A 1714 tot 1734.

Een zip-bestand met dat boek, een woordenlijst en een lijst van namen uit het register van Jits van Straten mét registratienummers kunt u hier downloaden.

Een artikel over dit eerste begraafboek verscheen inmiddels in Misjpoge.
Download pdf (A4) / pdf (A5);
lees online.

Eerherstel – een evaluatie van het beleid

Het beheer van een cultuurhistorisch monument dat tevens religieus heiligdom en kwetsbaar natuurgebied is, is geen sinecure. Zulk beheer vergt een balans tussen die verschillende identiteiten, en mensen verschillen van oordeel over wat aan elk daarvan wel en geen recht doet. Ik heb mij uiteindelijk als vrijwilliger teruggetrokken omdat ik me niet echt kon vinden in de nu door Eerherstel gekozen aanpak. Met name het voornemen het talud te herstellen van het pad naar de ingang aan de Valentijnkade baart mij zorgen. Ik vrees dat daarbij kindergraven zullen worden geraakt. Tijd voor een evaluatie van gevoerd en voorgenomen beleid (versie van september 2020) zo leek me.


Een omrekenprogramma voor joodse data

Soms wil je weten of iets kan, joodse en gregoriaanse data in elkaar omrekenen bijvoorbeeld. En waarachtig, daar zijn algoritmen voor, en die blijk je zelfs in javascript aardig te kunnen laten werken. Bij deze een voorbeeld daarvan. Altijd handig voor wie zich met joodse geschiedenis en genealogie bezighoudt. De joodse maandnamen zijn getranscribeerd volgens de Asjkenazische (Jiddisje) uitspraak van het Hebreeuws.


gregoriaans

weekdag

versie van 12 okotber 2020